سیستم های بهداشتی همواره به دنبال بالا بردن سطح سلامت افراد جامعه و بهبود کیفیت زندگی به خصوص در دوران میانسالی و کهنسالی هستند. در این میان روش های پیشگیری از بیماری ها ( واکسیناسیون در بزرگسالان )، از موثرترین روشها برای این منظور می باشند. تا سال ۲۰۵۰، تخمین زده می شود که بیش از ۱/۲ میلیارد نفر در سراسر دنیا به بالای سن شصت سالگی خواهند رسید.

همچنین تعداد افراد بالای هشتاد سال نیز به طور قابل توجهی از ۱۲۵ میلیون در سال ۲۰۱۵، به ۴۳۴ میلیون نفر در سال ۲۰۵۰ خواهد رسید. پیشگیری از بیماری های عفونی و عوارض ناشی از آنها در افراد میانسال و کهنسال، کمک شایانی به بالا بردن کیفیت زندگی و سطح سلامت افراد جامعه خواهد کرد. در این میان، واکسیناسیون بر علیه بیماری های عفونی رایج و پرمخاطره، مهم ترین و موثرترین روش پیشگیری از بیماری های عفونی است.

چرا واکسیناسیون در بزرگسالان (در افراد میانسال و کهنسال) مهم است؟
افراد مسن بیشتر در معرض بیماری های عفونی و عوارض آنها هستند، زیرا با افزایش سن، واکنش سیستم ایمنی بدن نسبت به ویروسها و باکتریها کاهش می یابد. از سوی دیگر، با افزایش سن، شانس ابتلا به بیماری های مزمن مانند دیابت، فشار خون و بیماری های عروقی بیشتر می شود که خود شرایط مساعدتری را برای افزایش عوارض بیماری های عفونی به وجود می آورد. همچنین افراد مسن بیشتر در معرض عوارض ناشی از بیماری های قابل پیشگیری با واکسیناسیون (شامل طولانی شدن دوره بیماری، بستری در بیمارستان، ناتوانی های جسمی موقت یا دائمی و حتی مرگ) هستند.

واکسن های توصیه شده در سنین میانسالی و کهنسالی:
کمیته واکسیناسیون مرکز کنترل و پیشگیری بیماریها در آمریکا ( CDC )، واکسیناسیون علیه چهار بیماری مهم شامل انفلوانزا، ذات الریه (Pneumonia)، زونا (Herpes Zoster) و سیاه سرفه (Pertussis) را در افراد بالای ۵۰ سال توصیه می کند. در این مقاله به واکسن انفلوانزا می پردازیم و در آینده سایر واکسن های فوق را بررسی می کنیم.

انفلوانزا Influenza
افراد میانسال و کهنسال به علت داشتن بیماری های زمینه ای و تضعیف طبیعی سیستم ایمنی، بیشتر در معرض عوارض ویروس انفلوانزا هستند. طبق گزارش CDC، %۵۰ از موارد بستری در بیمارستان و ۶۴% از موارد مرگ و میر ناشی از بیماری انفلوانزا، مربوط به افراد بالای ۶۵ سال است که واکسن انفلوانزا را دریافت نکرده اند.

توصیه کمیته واکسیناسیون این مرکز، دریافت سالیانه یک دوز واکسن انفلوانزا با فرمول ویروس غیرفعال شده (Inactivated) برای تمام افراد بالای ۶۵ سال است. البته دریافت واکسن انفلوانزا برای همه سنین توصیه می شود، ولی در افراد بالای ۶۵ سال اهمیت بیشتری دارد. بهترین زمان دریافت واکسن نیز اواخر سپتامبر و اوایل اکتبر است، زیرا شیوع فصلی انفلوانزا معمولا از ماه اکتبر تا ماه می (سال بعد) می باشد.

عوارض واکسن انفلوانزا
عوارض ناشی از واکسن تزریقی انفلوانزا شامل عوارض محل تزریق ( قرمزی، حساسیت و ورم موضعی )، سردرد، تب خفیف، تهوع و درد عضلانی است که در مقایسه با عوارض جدی خود بیماری قابل اغماض می باشد.

انتخاب نوع واکسن برای جمعیت میانسال و کهنسال
واکسن با دوز بالا High Dose Influenza Vaccine در افراد میانسال توصیه می شود، زیرا پاسخ سیستم ایمنی با افزایش سن کاهش می یابد که دوز بالاتر واکسن می تواند بر این ضعف پاسخ ایمنی غلبه نماید. واکسن با دوز بالا، دارای ۴ برابر میزان آنتی ژن بیشتر در مقایسه با دوز استاندارد واکسن انفلوانزا است.

انواع واکسن های انفلوانزا
واکسن تهیه شده از ویروس غیرفعال شده Influenza Vaccine, Inactivated
واکسن تهیه شده از ویروس زنده ضعیف شده FluMist Quadrivalent
واکسن نوترکیب انفلوانزا Flublok Quadrivalent Recombinant
*واکسن تهیه شده از ویروس زنده ضعیف شده در افراد بالای ۵۰ سال توصیه نمی شود.

ایمنی واکسن انفلوانز
اگرچه هیچ واکسنی بی خطر نیست، اما ویروس های استفاده شده در واکسن معمولی انفلوانزا (Hot Shot)، حاوی بخش غیرزنده و غیرفعال ویروس هستند که تنها سبب برانگیختگی سیستم ایمنی و ایجاد پادتن بر علیه ویروس می شوند و لذا خاصیت بیماریزایی ندارند. ویروسهای موجود در انواع دیگر واکسن حاوی ویروس زنده ضعیف شده (مانند قطره بینی واکسن انفلوانزا) نیز قدرت تکثیر ندارند و نمی توانند سبب بروز انفلوانزا شوند.

اگر بیماری انفلوانزا پس از تزریق واکسن مشاهده شود، مربوط به واکسن نیست، بلکه ویروس هم زمان یا قبل از تزریق واکسن وارد بدن فرد شده است. پس از واکسیناسیون هم امکان ابتلا به انفلوانزا وجود دارد، ولی بیماری بسیار ضعیف تر و با عوارض کمتری نمود خواهد کرد.
باید توجه داشت که علائمی مانند درد عضلانی، درد ناحیه تزریق و تب (که تحت عنوان “شبه انفلوانزا” نامیده می شوند)، عموما تا ۴۸ ساعت پس از دریافت واکسن گزارش می شوند. این عوارض ناشی از واکنش سیستم ایمنی به ورود واکسن به بدن است و نشانه خوبی از تحریک کافی سیستم ایمنی و به دنبال آن بالا رفتن میزان پادتن در بدن می باشد.
در آینده در مورد سایر واکسن های لازم برای افراد میانسال صحبت خواهیم کرد.

دکتر محبوبه مشایخی – داروساز
منابع:
Power. Pak, Vaccination Needs in the Older Adults, American Academy of CME
Centers for Disease Control and Prevention, Recommended Adult Immunization Schedule for Ages 19 Years or Older.